Arbeidsrisico's
Verdrinkingsgevaar

In Nederland werken we intensief met water. Op onze rivieren varen binnenvaartschepen, in onze havens wordt er veel getransporteerd en op zee wordt er naar olie geboord. Maar zoals bekend is, kan water ook gevaarlijk zijn. Per jaar komen er in ons land ongeveer 300 personen door verdrinking om het leven. In de binnenvaart is verdrinking doodsoorzaak 1.

Inhoud:

1. Wetgeving
2. Arbeidshygiënische strategie
3. Draagvlak creëren
4. Advies

Dit artikel heeft enige overlap met de informatie over werken op hoogte. We concentreren ons hier meer op werkzaamheden op en om het water.

Reddingsvesten
Hulpmiddelen bij waterwerkzaamheden

We hebben een jarenlange ervaring met reddingsvesten

Lees verder

Valbeveiliging
Werken op hoogte? Vallen is geen optie!

Alle informatie over valbeveiliging

Lees verder

Werken op hoogte
Waar moet u rekening mee houden?

Wetgeving en maatregelen om valgevaar te voorkomen

Lees verder

Wanneer je onbedoeld in het water terecht komt, is er een grote kans op verdrinking of onderkoeling. Wanneer je geconcentreerd bent op je werk, kun je zo een misstap maken. Daarom is het essentieel om je, naast de val in het water, ook te beschermen tegen verdrinking en onderkoeling.

Onderkoeling
Bij een val in het water is het risico op onderkoeling vaak groter dan verdrinking. In water koelt het lichaam namelijk 20 keer sneller af dan in lucht. De open wateren in Nederland hebben temperaturen tussen de 5 en 18º Celsius[1]. Op zee is dat nog lager. Gemiddeld daalt de lichaamstemperatuur dan met 1º Celsius per 5 minuten. Complete onderkoeling begint als de centrale lichaamstemperatuur onder de 35º Celsius komt. Meestal treedt bij 24º Celsius de dood in. Een snelle redding is dus noodzakelijk. Reken zelf maar uit hoelang je kunt overleven zonder bescherming[2].

[1] arbo-binnenvaart.nl
[2] Varen doe je samen

Welke wetgeving is hier relevant?

De werkgever is verantwoordelijk voor veilige arbeidsomstandigheden, het verstrekken van voorlichting aan de werknemers en het treffen van specifieke maatregelen om risico’s weg te nemen of te beperken. Het overboord raken is zo’n specifiek risico en moet ten allen tijde worden voorkomen op grond van art. 3.1 Arbowet en Arbobesluit art. 3.16.

Nationale wetgeving
In de Nederlandse arbeidswetgeving vinden we op diverse plaatsen verwijzingen naar regels die te maken hebben met verdrinkingsgevaar.
- AB art 3.16 : Voorkomen valgevaar
- AB art 3.10 : Redden van drenkelingen
- AB art 7.17d: Personentransport over water
- AB art 7.24: Toegang tot het schip

Richtlijnen binnenvaart / waterbouw
Hoewel het inmiddels voor alle beroepsvaart verplicht is gesteld (Arbo catalogus binnenvaart) om een life jacket te dragen, zijn de richtlijnen voor kades, steigers en pontons minder expliciet.
Nederlandse waterbouwers hebben op basis van hun visie en toepassing richtlijnen en adviezen verwerkt in de Arbocatalogus waterbouw.

Internationale Richtlijnen
Regeringen die aangesloten zijn bij internationaal opererende IMO (International Maritime Organisation) zorgen voor implementatie van internationale afspraken omtrent maritiem veiligheid en milieu. IMO past middels de Maritime Safety Committee (MSC) de internationale afspraak SOLAS toe. In Europa heeft de harmonisatie plaatsgevonden in de EU-Richtlijn 98/85/EEG, in jargon bekend als MED (Maritime Equipment Directive).

Voor de ISO en EN-normen waaraan deze PPM moeten voldoen zie de pagina over reddingsvesten.

Reddingsprocedure
Het is naaste het verstreken van drijfmiddelen verplicht (AB art 3.10) om een procedure te hebben voor het redden van een drenkeling. Daarnaast dienen volgens de genoemde richtlijnen de benodigde hulp –en reddingsmiddelen permanent aan boord te zijn. Dit dient periodiek gecontroleerd en waar nodig gekeurd te worden.

Arbeidshygiënische strategie:

Bronaanpak

Allereerst moet je proberen om de risicobron weg te nemen. In ons waterland is dat behoorlijk lastig. De enige maatregel op dit niveau is bepaalde taken verplaatsen van het water naar de wal. Denk bijvoorbeeld aan prefab constructies voor bruggen of platforms. Of het droogleggen van bepaalde werkplekken. Indien dit realistisch is, voorkom je dat je veel andere maatregelen moet treffen.

Collectieve maatregelen

Als organisatie kun je er voor zorgen dat de werknemer zoveel mogelijk afstand houdt tot het risico. Denk bijvoorbeeld aan het afzetten van de kade, een afgezet loopboord of werkvlak op een booreiland. Hiermee voorkom je dat de werknemer in het water kan vallen.

Individuele maatregelen

Nu kom je dichter op het individu. Net als bij collectieve maatregelen kunt u voorkomen dat uw medewerker in het water valt. Maar dan niet met afzetten, maar door de medewerker te zekeren met bijvoorbeeld een positioneringslijn.

Het belangrijkste is echter dat uw personeel bekwaam is. Dan zullen ze zich ook bewust zijn van de risico’s en weten ze hoe ze hiermee moeten omgaan. Daarnaast is het natuurlijk belangrijk om hen te informeren over de werkprocessen. Zo blijven ze op de hoogte waar de risico’s zich bevinden en wat ze kunnen doen om het werk(en) veilig(er) te maken.

Werkvoorbereiding: bij taken met hoge risico's moeten de werkomgeving en het personeel goed voorbereid zijn. Door een Taak & Risico Analyse (TRA) op de werkplek worden de risico’s in kaart gebracht. Op basis van deze analyse kunnen medewerkers een specifieke training of instructies krijgen.

Naast voorlichting is er ook handhaving nodig. De werkgever is verantwoordelijk voor de naleving van de regels. Toezicht is daarom onmisbaar.

Persoonlijke beschermingsmiddelen

Positioneringslijn: voorkomt dat medewerker bij de rand of gevaarlijk gebied komt. Deze maatregel zit het dichtste aan de zijde van preventie, omdat het te water raken voorkomt. Andere maatregelen richten zich meer op het beperken van effecten zoals:
Reddingsvest: De kamers van dit vest vullen zich automatisch met lucht als gevolg van aanraking met water. Het corrigeert je houding waardoor je gezicht altijd boven water blijft. Afhankelijk van je locatie (bijvoorbeeld zee of haven) zijn er voorschriften voor het drijfvermogen.
Dry suit: Het pak heeft de functie je lichaamstemperatuur stabiel te houden in koud water. Het zit los om je heen, maar heeft strakke seals bij nek, polsen en enkels. Dit voorkomt dat je nat wordt. Ook kun je er isolerende kleding onder dragen waardoor de lagen je warm houden.

Conflicterende voorschriften:
Valbeveiliging: voor hoogten vanaf 2,5 meter is valbeveiliging verplicht. Boven water is een drijfhulpmiddel algemeen geaccepteerd als effectieve maatregel. Maar wat als de werkbak van de hoogwerker, of werkbak in een kraan boven het water hangt? Reddingsvest of valbeveiliging of misschien wel allebei?

Laat de risico’s vooraf beoordelen door een veiligheidskundige. U kunt bijvoorbeeld gezekerd zijn aan een hoogwerker, maar afhankelijk van het type kan deze u bij een incident onder water trekken waardoor risico’s toenemen. Een veiligheidskundige zal zich altijd baseren op de kans dat een incident plaatsvindt, afhankelijk van het arbeidsmiddel. Voor een veilige uitvoering kan het soms nodig zijn veiligheidsmiddelen te combineren. Zie voor meer info bij werken op hoogte of bij valbeveiliging.

Overige maatregelen bij verdrinkingsgevaar

Goede communicatie is essentieel bij werkzaamheden met hoge risico’s. In dit soort werkomgevingen is een waterdichte portofoon onmisbaar! Bij water met stroming en op zee is een PLB (Personal Locator Beacon) meer dan eens levensreddend geweest. Deze geeft je positie door waardoor je zo snel mogelijk gered kunt worden.

Draagvlak creëren:

Om veilig werkgedrag te stimuleren zijn er 3 zaken belangrijk:

• Bewustwording: Wat kan ik zelf doen om te voorkomen dat…en hoe en waarom?
• Draagcomfort: Vind ik dit fijn tijdens het werken of is het een belemmering?
• Gedrag: Hoe maak ik er een gewoonte van en hoe stimuleer ik collega’s?

De eerste twee zaken zijn cruciaal, om uw medewerkers te overtuigen. Door bewustwording te creëren, zijn uw werknemers eerder bereid om de juiste maatregelen te treffen.

Bewustwording
Risicobewustzijn is essentieel. Trainingen en toolboxen zijn van toegevoegde waarde. Het is belangrijk om de medewerkers zelf de vragen en antwoorden op issues te laten inbrengen. Voorbeelden zijn; waarom, hoe en wat de gevolgen zijn van hun beslissingen. Afhankelijk van de cultuur binnen uw organisatie kiest u zelf de meest effectieve wijze waarop u informatie overdraagt. Door werknemers voortdurend te trainen zijn ze op de hoogte van de risico’s. Zo kunnen ze zich beter voorbereiden.

Comfort
Naast de bescherming die de maatregelen bieden, is het comfort ook een belangrijk aspect. Wanneer een medewerker een zwaar en oncomfortabel drijfvest moet dragen, zal hij minder snel geneigd zijn om deze te gebruiken. En als een positioneringslijn zijn productiviteit beperkt, zal hij deze sneller loskoppelen. Denk dus niet alleen na over de meest veilige oplossing, maar kies ook voor een functionele en comfortabele oplossing. Degene die u hierin het beste advies geeft, is uw medewerker zelf. Hij moet er immers mee werken. Door met één van onze PBM-adviseurs een kleine werkgroep samen te stellen, kunt u samen tot de beste oplossing komen.

Regels kunnen duidelijkheid verschaffen. Dat kan door borden, markeringen, instructies en voorlichtingen. Handhaving is ook hierbij belangrijk om zeker te stellen dat de regels nageleefd worden. Wat wel het belangrijkste is: geef zelf het goede voorbeeld. Leef uw medewerkers voor in wat u van ze vraagt. Uw oprechte zorg zal uw collega’s stimuleren hun eigen veiligheid serieus te nemen.

Advies:

Soms zitten wet en regelgeving en de praktijk elkaar in de weg. Zo zijn reddingsvesten en valbeveiliging lastig te combineren. Samen met klanten hebben we deze PBM gecombineerd in één handig en doordachte oplossing. En ook op andere gebieden inventariseren we de meest functionele en comfortabele oplossing. Voor het werken met drijfvesten in brandgevaarlijke omgevingen bieden wij ook oplossingen.

PBM-scan:
Wij inventariseren van risico’s op functieniveau. Door middel van een adviesrapport en een PBM-matrix krijgt u overzicht op de benodigde beschermingsmaatregelen. Meer info over de PBM-scan.

Toolbox & training
Kennis en draagvlak is een essentieel aspect. Daarom bieden wij toolboxen en trainingen omtrent veilig werken. Met kennis van de producten en de wetgeving kunnen onze PBM-adviseurs uw medewerkers trainen in het juiste gebruik van PBM. Meer info over training en toolboxen.